Tam kan, eritosit suspansiyonu, trombosit suspansiyonu ve taze donmuş plazma.
Erişkinde normal kan hacmi 70ml/kg hesaplanabilir. Kime transfüzyon yapılır? Hemodinamik olarak stabil olan , normovolemik olan, aktif kanamayan, kronik anemili hastalarda çarpıntı ve yorgunluk da olsa HB 7 altında olunca transfüzyon yapılır. Ama hastada pnomoni, kalp yetersizliği , düşük oksijen saturasyonu , kemoterapi alıyorsa veya kanıyorsa daha fazla tutlur.
Kan vermeden önce hemogram, elektrolit, PT,INR gör. Şunlar varsa volüm yüklenmesi açısından dikatli olunmalı yavaş verilmeli: kronik anemi, kalp yetmezliği, siroz, renal yetmezlik, ileri yaş.
1-Tam kan: Massif tranfüzyon gerektiren acele durumlarda, kalp cerrahisinde, yenidoğan kan değişiminde kullanıır.Saklama sıcaklığı +4 derecedir. 24 saat sonra içindeki pıhtılaşma faktörleri ve trombosit azalır.
Massif tranfüzyon şudur: 6 saatte hastanın kan hacminden fazla transfüyon(çocukta) , 24 saatte 10 üniteden fazla kan gereksinimi ya da 150ml/dk kan kaybı erişkinde olarak tarif edilir.
Eğer 4 ünite üzeri replasman yapılcaksa filtre ve kalsiyum replasmanı yapılmalı.
10 ü üzeri replasman sonrası pıhtılaşma testleri ve trombosit sayıları bakılarak gerekirse TDP ve veya trombosit replasmanı yapılmalı.
Hastalar akut kan kaybında kardiyak ve pulmoner sorunları yoksa 7gr hemoglobini tolere edebilir. Kronik anemilerde 5gr ve üzeri Hb yi tolere edebilirler. Yeni doğanda transfüzyon endikasyonu entube Yenidoğanda de Hematokrit 46 altına inmemeli. Nazal CPAP taki hastalarda HTC 38 altına inmemeli.
2-Eritrosit suspansiyonu: +4 derecede 20-40 gün saklanabilir. Transfüzyon miktarı ve süresi yenidoğanda ve çocukta 6-10ml/kg 2-3 saatte , Hb yi 2-3 g/dl arttırır. Erişkinde 1 ünite Eritrosit suspansiyonu Hb yi yaklaşık 1ünite arttırır.
ES cerrahi replasman, kronik anemi, aplastik anemi,KBY, malabsorbsiyon ve malignitelerde kullanılır.
Taze kan nezaman lazım olur 10 günden taze tam kan kalp cerrahisinde talasemi majorda ,, 5 günden taze kan ise yeni doğanda taze kan değişiminde, 3 günden taze kan yenidoğan kalp cerrahisinde kullanıır.
2a- Yıkanmış eritrosit suspansiyonu: Plazma proteinlerine bağlı allerjik veya anaflaktik reaksiyon geçirenlerde veya anaflaktik reaksiyon geçirenlerde , Ig A eksikliğinde kullanılır. amaç plazmayı uzaklaştırmaktır. Alloimmunizasyonda etkili değil galiba yakın akraba oluyor.
3-Trombosit transfüzyonu: Önemli not verinin kan grubunun ABO ın yani uygun olmalıdır ayrıca rada eritrodit de kaynayacağından Rh da uygun olmalıdır. Bir normal trombosit transfüzyonu vardır bir de aferez. Normal trombosit bir ünite tam kandan elde 1 ünite trombosit elde edilir, Afere trombosit ise kan veren kişi cihaza bağlanıp 1,5 saatte elde edilir. 6 ünite trombosit elde edilir bunda transfüzyon reaksiyon ihtimali daha azdır. Erişkine bir tane aferez trombosit versen yeterli.. Çocukta 1 ünite trombosit /5-10kg, yenidoğanda 10ml/kg verilir. Normalde hep aferez verilir. İhtyacı çok olana aferez verilir yani yeterde.
Taze donmuş plazmayı, 1 ünite kanı , kan bankası kendisi çözüyor koltuğunun altına koymana gerek yok.
Trombosit transfüzyonu gerektiren durumlar: Aplastik anemi, massif kan kaybı, trombosit harabiyeti,tüketim koagulopatisi, trombosit fonksiyon bozukluğunda ciddi kanamlarda kullanılır.
Profilaktik trombosit endikasyonları: trombositin 20000 altında olması. Yenidoğanda 50000 altında olması, major cerrahi öncesi 50000 altında olmasıdır.
4-Taze donmuş Plazma: Tam kanın 6 saat soğutmalı santrifüj ile şekilli elemanlarının ayrılması ve dondurulması ile elde edilir.Koagulasyon faktörlerini,plazma proteinlerini(albumin,globulin) içerir. Vericinin AB0 ı alıcıya uygun olmalıdır. Çözülüp hemen kullanılır. Nerde kullanılır:Warfarin etkisine bağlı kanama, hemofililer, Konjenital pıhtılaşma bozukluğu….vs
4-Hemolitik Transfüzyon reaksiyonları: Erken hemolitik transfüzyon: İntravaskulerdir. Geç transfüzyon reak siyonu ekstra vaskulerdir.
a)Erken hemolitik transfüzyon reaksiyonu : AB0 eritrosit antijeni uyumsuzluğuna bağlıdır. Nadiren alt gruplara bağlı olur.Klinikte titreme, titremeye bağlı ateş(sık kan alıyorsa olması normal) olur, huzursuzluk, göğüs bel sırt ağrısı olur. Transfüzyon hemen durdurlmalı.hemen izotonik başlanmalı, kan grubu kontrol edilmeli, idrar çıkışı izlenirken mannitol ve furosemid kullanılabilir.
b)Geç hemolitik reaksiyon ise: transfüyondan 2-10 gün sonra gelişen hemotokrit düşmesi subikter indirekt bilurubin artışına bağlı olarak glişir hayatı tehdit eder bir özellik değildir. Tedaviye gerek yok.
c) Febril nonhemolitik reaksiyon: eve gittikten sonra başlar , kan verilirkende olabilir çok kan alan kişide ateş olması normal.Ama bakteriyel kontaminasyona bağlı reaksiyondan ayırt edilmelidir. Normalde zararsızdır önelemek için öncesinde antipiretik ve steroid verilebilir. Bundan başka kan kültürü alınmalı kan grubu tekrar edilmelidir.
d)Bazen transfüzyona bağlı ARDS gelişebilir önlemek için çok doğum yapmış kadınladan kan alınmamalı. Gelişirse solunum destei ile 48-96 saat içinde sekel bırakmadan iyileşir yüksek doz steroi kullanılabilir.
e) Allerjik reaksiyon antihistaminik kullanılarak önelenebilir.
Immunsupresif hastalarda(kemik iliği transplantasyonu, hodkin lnfoma, HLA uyumlu trombosit transfüzyonu, hodkin lenfoma. bunlar yüksek riklilerdir düşük riskliler ise yoğun kemoterapi alan on hematolojik maligniteler) tarnsfüzyona bağlı graftversushost hastalığı gelişebilir.Nadir bir komplikasyondur ancak mortalitesi yüksek. Önlemek riski gruplar için kan ürünü ışınlanmalı.
5-Kan istemi: Kan grubu testi 20 k da sonuçlanır, crossmatch 20dk da sonuçlanır, tam kan 45 dk ya hazır olur, donasyon ile tam kan2,5 ssate hazır olur. Eritrosit suspansiyonu 45 dk da hazır olur. Donasyon halinde eritrosit suspansiyonu 3 saatte hazır olur. Taze donmuş plazma 45 dk da hazır olur. Trombosit suspansiyonu 3,5 saatte hazır olur. Bilgisayardan istem yapıldıktan sonra kan bankası aranmalı, hasta yakınına kan bankası ile irtibat halinde olduğu söylenmeli. Kanların hepsini atnı anda getirmye gerek yok hazırda bekler hazırlanınca teker teker alınır. Acil urumlarda hızlandırmak için görüşmek gerekir.
Alınan kana sitrat ya da EDTA katıp(pıhtılaşmayı önlerler) santrifüj edince üstte kalan sıvı plazmadır , kanda pıhtılaşma , koagulasyon faktörleri bulunur.. Alınan kana sitrat ya da EDTA katmadan santrifüj edilen kanın üstte kalan kısmına serum denir. Bu ikincisinde pıhtılaşma faktörleri pıhtılaşma gerçekleştiğinden santrifüje edilen sıvıda yani serumda yoktur.
Kan içerisinde hem asker hücreler(antikor) hem vatandaş hücreler(antijen, hemoglobin vs) hem de bir sürü hücre çeşidi vardır. Herkesin kendi askeri kendine, kendi vatandaşı kendinedir. Birinin vücudundaki asker ya da vatandaş başka vücuda girince tamamen aynı değilse yok edilir. Askerin ayna olma ihtimali hiç yok kesin her halü karda yok edilir. Ama hemoglobinin durumu uyuma göre değişir. Kan uyumunda, hasanın kanının mehmete verirsek , mehmetin kanındaki askerler hasanın kanı ile birlikte gelen askerlerini de öldürür ama hasanın kanından gelen vatandaşlar(hemoglobin yani hava taşıyan hücreler diyelim) mehmetin kanı ile uyumlu ise mesela ikisinin kan grubu A+ ise hasanın vatandaşları mehmetin kanı içinde serbes gezerler yok edilmezler ve hava taşıma işine orda devam ederler. genel olarak bir kişinin kan grubu abRh+ ise: A,B, ve Rh+ grubuna sahip başka kişiden gelen vatandaşlara saldırmazlar çünkü kendilerinde de aynısı vardır yabancı görmez. Örnek: kişi ARh+ ise yani A var ama B yoksa başkasından gelen kanda B var ise o kanı parçalarlar yabancı bildiklerinden. Mesela ABRh+, BRh+, ABRh- gruplarının içlerinde b olduğundan hepsini parçlar. Aynı şekil kişide A yoksa a içeren kanları parçlar kabul etmez , Rh- ise Rh+ olanları kabul etmez yabani görür. Ama nedir kişi ABRh+ ise herkesi tanıdığından hemen herkesten kabul eder.0Rh- ise A , B ve RH gruplarına yabani olduğundan bunlardan gelen vatandaşları yıkar yok eder fayda görmez .Tabi A B Rh olmak üzere büyük 3 gruptan bahsediyoruz bazen bunlar tutsada alt gruplar tutmadan kabul etmez reddeder. Bir de çok acil kan kaybında kan grubu bilinmeyen kişye 0rh- kan verilebilir mecburen?.
stajnotu 